HEYBELİADA

Eski adıyla Halki, Prens Adaları’nın ikinci büyük adası ve en yeşili. Heybeliada ’da 5.500 kişi yaşıyor. Büyükada’da gördüğünüz pek çok özelliği burada da bulacaksınız; çamlarla kaplı tepeler, eski güzel ahşap evler ve araç trafiğinin olmadığı keyifli sokaklar… Manzaranın tadına varmak için ulaşım aracı olarak bisikleti, daha da iyisi yürümeyi seçebilirsiniz.

Antik çağlardaki Yunan filozofu Aristoteles, Halki’de o zamanlarda bakır bulunduğunu ve adanın Yunanca bakır anlamına gelen adını buradan kaynaklandığını söyler. Bakır madeni çok uzun zamandır kapalı. Ada şimdiki ismini heybeye benzeyen şeklinden almış. Burada daha fazla tepe olmasına rağmen tepelerden hiçbiri Büyükada’dakiler kadar yüksek değil; Ümit Tepesi (85 m.), Değirmen Tepesi (136 m.), Köy Tepesi (128 m.) ve Baltacıoğlu Tepesi (98 m.).

16. yüzyılda ada İstanbul’daki vebadan kaçmak isteyen zengin Hristiyanların sığınma noktasıymış. 20. yüzyıl başlarında yangınlar ve depremlerden çok çekmiş. 1924’te Yeşil Burnu’nda açılan yeni sanatoryum adanın geleceğini etkilemiş. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı ve ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü sanatoryumda bir süre kalmış, ondan sonra da adayla bağlarını hiç koparmamış. Bu bağ adanın nüfusunun artmasına katkıda bulunmuş. Sanatoryum 2006’da kapandı. Ada geçmişte Rum Ortodoks rahipleri yetiştiren okuluyla da ünlü.

Yazarların Durağı

İskelenin yakınındaki kıyı şeridinin bir kısmı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın denetiminde olduğu için ne yazık ki ziyaretçilere kapalı. Gene de tadını çıkarabileceğiniz bir sahil yolu var. Hem yazar ve politikacı Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944) hem de gazeteci, yazar ve tarihçi Ahmed Rasim (1865-1932) burada yaşamışlar. Her ikisinin de bir zamanlar oturduğu evler hala duruyor, gezi rotanıza ekleyebilirsiniz. Adadaki spor kulübü eski Rum İlkokulu’nun yerinde bulunuyor.

Heybeliada’nın müdavimleri sadece yazarlar değilmiş. En sadık yaz ziyaretçileri arasında İsmet İnönü de yer almış. Ünlü çivileme atlamalarını burada yapan İnönü, ailesiyle beraber, şimdilerde müze olarak açılan Refah Şehitler Caddesi’ndeki Mavromatakis Köşkünde kalmış.

Deniz Lisesi

İlk olarak 1773’de burada kurulan ama daha sonra Kasımpaşa’ya taşınan lise, 19. yüzyıl ortalarında tekrar Heybeli’ye dönmüş. Türkiye Cumhuriyeti’nin doğumuyla Deniz Harp Akademisi olarak adlandırılan okul 1985’te Tuzla’daki geniş kampüsüne taşındı. O tarihten itibaren burası deniz lisesi olarak kullanılıyor. Atatürk  buraya özel yatı Savarona ile gelmiş. Aralarında son İran Şahı Rıza Pehlevi, Yugoslavya Devlet Başkanı Mareşal Tito ve Pakistan Başbakanı Zülfikar Ali Butto’nun da bulunduğu pek çok devlet adamı okulu ziyaret etmiş.

Heybeli’nin barındırdığı mücevherlerin en önemlilerinden biri Panaghia Kamariotissa Kilisesi (Kemerlerin Meryemi) ama ziyaretçiler tarafından görülemiyor, çünkü deniz lisesinin sınırları içinde kalıyor. İçindeki dini objeler ise Ruhban Okulu’na taşınmış. Panaghia Kamariotissa Kilisesi aynı isimdeki manastırın bir parçasıymış ve İstanbul’un 1453’teki fethinden önce yapılmış son Bizans kilisesiymiş. Bir diğer özelliği ise Fener’deki Moğolların Meryemi Kilisesi ile birlikte dört yapraklı yonca modelinde inşa edilen İstanbul’daki ikinci kilise olması.

Burada gömülü altı Rum Ortodoks patriği arasında, 4. Murat tarafından 1638 senesinde idam edilene kadar patriklik görevini tam altı kez üstlenmiş olan Cyril Lucaris de var. 1828’deki Türk-Rus Savaşı boyunca birçok Rus savaş esiri burada tutulmuş. Bu esirlerden ölen 300 kadarı için Aşıklar Yolu’nda bir anıt yapılmış. 1923’teki Türk-Rum Mübadelesi sırasında, Anadolu’dan gelen çok sayıda Rum çocuk manastırın yanındaki yetimhanede barındırılmış. Zeminde ayrıca Kraliçe 1. Elizabeth’in Osmanlı İmparatorluğu’na gönderdiği ikinci elçi olan ve 1597’de ölen Edward Barton gömülü. Mezartaşı daha sonra Selimiye Kışlası’nın yanındaki İngiliz Mezarlığı’na taşınmış.

Ruhban Okulu (Aya Triada Manastırı)

Heybeliada ’nin manastırlarının tarihi biraz belirsiz, ancak Aya Triada (Kutsal Üçleme) Manastırı’nın ilk olarak 9. yüzyılda Ümit Tepesi’nde inşa edildiği sanılıyor.  Samatya’daki Studius Manastırı’nın Baş Rahibi Theodore, İmparator 5. Leo tarafından İkonoklazmaya muhalefetten adaya sürgün edildiği zaman manastırı yaptırmış. Bununla beraber, 820 senesinde bir suikaste kurban giden  imparatorun eşiyle çocukları da Heybeli’ye sürülmüş. Etme bulma dünyası. Kutsal Üçleme, kendisi de buraya iki kez sürülmüş olan Patrik 1. Photius tarafından restore edilmiş. Patrik 890 yılında öldüğünde manastıra gömülmüş. Daha sonra aziz ilan edilen patrik, buradaki okulun koruyucusu haline gelmiş.

1453’te manastır yıkılmış, 1550 senesinde 3. Metrophanes’in patrik olmasına kadar da yeniden yapılmamış. 3. Metrophanes, sadece yapılan çalışmaları denetlemekle kalmamış, manastıra 300’den fazla da kitap bağışlamış. Bu kitaplardan bazıları Fener’deki kütüphaneye taşınmış ya da kaybolmuş.

Finansal sıkıntı döneminden sonra, Kutsal Üçlü, kendisini “Üçüncü Roma” sıfatıyla Bizans’ın devamı olarak gören Rus Çarı Deli Petro’dan (1672-1725) ihtiyaç duyduğu ilgiyi görmüş. 1773 senesinde yeniden inşa edilmiş, ancak 1821’deki Yunanistan’ın uluslaşma sürecinde büyük hasar görmüş. 1844’te burada kurulan Halki İlahiyat Okulu 1894 depreminde yıkılmış. Külliye tekrar mimar Pericles Photiades tarafından 1896’da yapılmış ve erkekler için papazlık eğitimi veren bir ilahiyat okulu görevini üstlenmiş. Kütüphanesi ve Ortodoks dünyasının değişik köşelerinden gelen öğrencileriyle tanınan okul 1971’de kapatıldı ama okulun yeniden açılmasıyla ilgili diplomatik tartışmalar Yunanistan ve Türkiye arasında hala sürüyor.

İbadet Yerleri

Canlı renkleriyle hemen dikkat çeken Aya Nikola Kilisesi daha eski bir Bizans kilisesinin yerine 1857 yılında inşa edilmiş. 1894’teki depremde büyük hasar gören ve restore edilen kilisenin çanı Rusya’dan getirtilmiş. Bahçesinde Azize Paraskevi’ye adanan şifalı su kaynağı olan Aya Nikola Kilisesi, yazları Ermeniler ve Süryaniler tarafından da kullanılıyor. Hemen yakınlarda bir cami ve sinagoğun bulunması farklı dinlerden gelen ada halkının biraradaki yaşantısının en güzel kanıtı.

Aya Yorgi tou Kremnou Manastırı muhtemelen 1583-84 yılları arasında yapılmış ve veba salgını sırasında İstanbul’dan gelen Rumların barınağı olmuş. Kudüs Patriği 1. Nikodemos’un 1910’da buraya gömülmesi nedeniyle Kudüs’le aralarında bir bağ oluşmuş.

Tarihi 1868’e uzanan Çam Limanı’ndaki Aya Spyridon Manastırı, ilk olarak küçük bir şapel olarak yapılmış.1894’teki depremden sonra yeniden yapılan manastır birkaç restorasyon daha geçirmiş ancak şu anda bir harabe durumunda.

NASIL GİDİLİR?

Kabataş, Kadıköy ve Bostancı’dan feribot ve deniz otobüsü seferleri var. Yaz ve kış tarifeleri ile hafta içi hafta sonu sefer saatleri değişebiliyor mutlaka güncel olarak kontrol edin. Bir de hafta sonları ve tatil günleri adanın kalabalık olabileceğini unutmayın.

NE YAPILIR?

Bisikletle tur atın.

İskelenin oradaki merdivenlerden en tepeye çıkın, parka geldiğinizde sağdaki yolu takip edin. Hoş bir manzara eşliğinde aşağıya ineceksiniz.

İskelenin sağından Değirmen Burnu’na doğru da yürüyebilirsiniz. O takdirde orman yolunu takip edip geri dönün.